Nowa era sukcesji: czym jest Fundacja Rodzinna

Nowa era sukcesji: czym jest Fundacja Rodzinna?

Wprowadzenie

W kolejnej odsłonie cyklu „Historie z życia wzięte” przenosimy się do historii Andrzeja, znajomego naszych bohaterów Ewy i Jana, który po latach rozwoju dobrze prosperującej firmy i zgromadzeniu kilku nieruchomości postanawia pomyśleć o przyszłości swojego majątku. W trakcie poszukiwań odpowiednich rozwiązań, trafia na pojęcie „Fundacja Rodzinna”. To stosunkowo nowe rozwiązanie prawne w Polsce, które ma na celu ułatwić i uporządkować proces sukcesji. Jakie są główne zalety takiej fundacji i czym różni się ona od innych form przekazania majątku? Przyjrzyjmy się temu bliżej.

Historia Pana Andrzeja

Pan Andrzej jest właścicielem prężnie działającej firmy handlowej oraz kilku nieruchomości. Od zawsze czuł dużą odpowiedzialność za to, co stworzył – nie tylko dla siebie, ale również dla kolejnych pokoleń. Coraz częściej zastanawiał się, jak zapewnić rodzinie stabilność, a firmie dalszy rozwój, nawet po jego odejściu na emeryturę czy w razie nieprzewidzianych sytuacji życiowych.

Rozważał kilka możliwości – spisanie testamentu, przekazanie firmy w formie spółki kapitałowej czy darowizny dla najbliższych członków rodziny. Jednak wszystkie te rozwiązania wydawały mu się albo skomplikowane, albo niewystarczająco elastyczne. Wtedy usłyszał o Fundacji Rodzinnej. Zaczął zgłębiać temat i uznał, że może to być odpowiedni krok.

Czym jest Fundacja Rodzinna i dlaczego to wciąż nowość w Polsce?

Fundacja Rodzinna to instytucja prawna, która umożliwia „zabezpieczenie” majątku założyciela (fundatora) i zarządzanie nim z myślą o przyszłych pokoleniach. W wielu krajach Europy i świata takie rozwiązanie praktykowane jest od dawna, natomiast w Polsce regulacje dotyczące fundacji rodzinnych pojawiły się dopiero niedawno.

Podstawy prawne:

• Ustawa o fundacji rodzinnej została uchwalona 26 stycznia 2023 r. (Dz.U. 2023 poz. 326) i weszła w życie 22 maja 2023 r.
• Akty wykonawcze i interpretacje ministerstw stopniowo doprecyzowują zasady funkcjonowania fundacji rodzinnych.

Nowość tej formy sukcesji w Polsce wynika nie tylko z faktu niedawnego wprowadzenia ustawy, ale także z konieczności edukacji przedsiębiorców oraz rodzin w zakresie korzyści, jakie daje fundacja rodzinna. Ustawodawca przewidział szereg mechanizmów, które mają zachęcać do korzystania z tego modelu sukcesji, a jednocześnie chronić interesy fundatora i beneficjentów.

Ile już założono fundacji rodzinnych?
Przepisy o fundacjach rodzinnych są stosunkowo świeże (weszły w życie w maju 2023 r.), jednak liczba rejestracji ww. fundacji w Krajowym Rejestrze Sądowym rośnie. Zainteresowanie znacznie przekroczyło szacunki ustawodawcy, który zakładał, że w pierwszym roku powstanie ok. 300 fundacji. Tymczasem, według informacji Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim (jedynego sądu rejestrowego w tej materii) do końca 2024 r. zarejestrowano w Polsce ponad 2.000 fundacji rodzinnych. Prognozuje się, że w najbliższych latach ta liczba będzie systematycznie rosła, zwłaszcza wśród przedsiębiorców prowadzących firmy rodzinne. Średni czas trwania postępowania o rejestrację wynosił ok. 7 miesięcy.

Główne cele i zadania Fundacji Rodzinnej

1. Ochrona majątku rodzinnego
   Fundacja Rodzinna ma przede wszystkim chronić majątek przed podziałem czy nieprzemyślanymi decyzjami spadkobierców. Dzięki temu firma lub nieruchomości mogą pozostać w rękach rodziny przez wiele pokoleń.
2. Wsparcie członków rodziny
   Fundator w akcie założycielskim może jasno określić, które osoby i w jaki sposób mają korzystać z majątku zgromadzonego w fundacji. Może to obejmować stypendia edukacyjne, finansowanie leczenia czy wsparcie w rozwoju własnych pasji biznesowych.
3. Elastyczność i bezpieczeństwo
   W fundacji można z góry zdefiniować zasady zarządzania, inwestowania i podziału środków. Dzięki temu ewentualne konflikty rodzinne czy różnice w podejściu do biznesu mogą być ograniczone do minimum.

Różnice między Fundacją Rodzinną a innymi formami przekazania majątku

• Testament:
  Choć spisanie testamentu to najprostszy sposób przekazania majątku, nie daje on możliwości długofalowego zarządzania i kontroli nad tym, co dzieje się z majątkiem po śmierci właściciela. Testament w praktyce kończy się podziałem spadku między spadkobierców.
• Spółki kapitałowe (np. spółka akcyjna czy spółka z o.o.):
  Można w ten sposób utrzymać jedność majątku, ale rozwiązanie to wymaga bieżących kosztów i zaangażowania we wspólne zarządzanie spółką (zarząd, rada nadzorcza). Nie zawsze też chroni majątek tak skutecznie, jak Fundacja Rodzinna, zwłaszcza przy rozbieżnych wizjach rozwoju biznesu.
• Darowizny:
  Przekazanie majątku jeszcze za życia daje obdarowanym dużą swobodę. Niestety, nie gwarantuje, że zostanie on wykorzystany czy zachowany w interesie całej rodziny.
• Umowy dożywocia:

W przypadku tej formy, własność majątku przechodzi bezpośrednio na osoby trzecie, lecz nie ma mechanizmu formalnego nadzoru nad dalszym zarządzaniem przekazanym majątkiem. W efekcie może dojść do jego rozdrobnienia lub niewłaściwego wykorzystania.

Fundacja Rodzinna łączy w sobie elementy ochrony, stabilności i elastyczności – z jednej strony zapewnia ściśle określone zasady zarządzania majątkiem, z drugiej zaś umożliwia finansowe wsparcie rodziny na bieżąco, zgodnie z wolą fundatora.

Podstawowe założenia prawne

1. Kto może założyć Fundację Rodzinną?

• Założycielem (fundatorem) może być wyłącznie osoba fizyczna dysponująca określonym majątkiem (np. przedsiębiorca).
• Przepisy (Ustawa o fundacji rodzinnej) przewidują wymóg wniesienia minimalnego wkładu do fundacji (tzw. mienia fundacji).

1. Kto nią zarządza?

• Zwykle ustanawia się organy fundacji – zarząd, radę nadzorczą (lub jej odpowiednik) – które odpowiadają za bieżącą administrację i podejmowanie decyzji o inwestycjach czy wypłatach na rzecz beneficjentów.
• Fundator może samodzielnie wybrać osoby, które obejmą te stanowiska: członków rodziny bądź zaufanych specjalistów.

1. Struktura organów

• Zarząd: odpowiada za bieżącą działalność i wypełnianie celów określonych w statucie fundacji.
• Organ nadzorczy: w wielu fundacjach rodzinnych jest wymagany; kontroluje pracę zarządu i dba o realizację woli fundatora.
• Zgromadzenie beneficjentów: w zależności od przyjętych rozwiązań, beneficjenci mogą mieć prawo opiniowania lub nawet współdecydowania o kluczowych sprawach fundacji.

Zakończenie

Pan Andrzej, stojąc przed wyborem odpowiedniej formy sukcesji, zdecydował się zgłębić temat Fundacji Rodzinnej. Widzi w niej szansę, nie tylko na ochronę zgromadzonego kapitału, lecz także na wprowadzenie przejrzystych zasad gospodarowania nim przez kolejne pokolenia. Rozwiązanie to w Polsce jest wciąż nowością, ale niewątpliwie ma potencjał, by zrewolucjonizować proces sukcesji w firmach rodzinnych – szczególnie tam, gdzie właściciele chcą zapewnić stabilność biznesu i finansowe wsparcie dla najbliższych.

Artykuł powstał po konsultacjach z p. Agnieszką Radniecką, radcą prawnym z Radniecka Sawicka Kancelaria Radców Prawnych (https://rs-kancelaria.pl/)